Չգիտեմ

Աչքերս հոգնել են, իսկ ես չգիտեմ,

Աչքերս տրտմել են, իսկ ես չգիտեմ,

Արցունքներս գլորվում են`դանդաղ ու կամաց,

Ասես դիտմամբ են հուզում հոգիս թաց:

Ու քամու պես պաղ լուռ սառչում է սիրտս,

Մեկ էլ տաքանում ու վառում է միտքս,

Ես չեմ անրջում, ոչ էլ երազում,

Պարզապես հոգիս կարոտն է ճեղքում:

Ու վայրագ-վայրագ մրրկից էլ արագ,

Փոթորկում են հույզերս, հիշեցնում են սերս:

Բայց էլ չեմ ուզում տրտնջալ,տխրել,

Բայց էլ չեմ ուզում նորից քեզ հիշել:

Մեղք է, թե հանցանք կամ գուցե պատիժ,

Խնդրում եմ գթա ինձ գոնե մի քիչ,

Խոսք տուր, որ դարձյալ չես խառնի հոգիս,

Հիշիր, որ երբեք չես կանգնի կողքիս:

Դու...

                              

Դու արդեն հիշողություն ես`աղոտ,մռայլ ու տարտամ,

Իմ հոգում հանգած մի լույս ես,խավարած աստղերի բույլ ես:

Քեզ դեռ երկար կհիշեմ ես,կպահեմ մտքերիս մեջ,

Հանգիստ դու կաց,ննջիր հանդարտ. դու արդեն հիշողություն ես:

Բռնություն կատարողներն ու նրանց զոհերը

           

2011թվականին`հունվար-սեպտեմբեր  ամիսներին Հայաստանում կանանց նկատմամբ բռննության 1782 դեպք է արձանագրվել,որից 1348-ը ընտանեկան բռնության վերաբերյալ է եղել: Սակայն սրանք միայն վիճակագրական տվյալներ են`ելնելով Կանանց իրավունքների կենտրոնի և Ազգային թեժ գծին ուղղված զանգերի և Ճգանժամային Կենտրոն եղած այցելությունների թվից: Ներկայումս շատ կանայք են պարբերականորեն ծեծի ենթարկվում,բայց եթե արտասահմանում գործն անգամ դատարան է հասնում,ապա մեզ մոտ հասարակության կարծիքը,պատիվն ու ամոթը ստիպում են շատերին լռել ու հանդուրժել: Հոգեբան Նունե Լևոնյանը այս երևույթի հիմնական պատճառը տեսնում է մշակույթի մեջ :

-Մեզ մոտ կանայք մտածում են,որ եթե իրենց նկատմամբ բռնություն է կիրառվել,ապա ամոթ է:Իսկ բռնություն կիրառողը  գիտակցում է,որ իր զոհը շահագռգռված չէ իրեն մատնելու:Եվրոպայում մարդիկ ավելի ազատ են ու էսպիսի խնդիրներն էլ դրված են ճիշտ մակարդակի վրա:

Բռնության զոհերը հիմնականում 23-ից 45 տարեկան կանայք են:Պատճառները տարբեր են `խանդ,անհնազանդություն, դավաճանություն:Քիչ չեն նաև բռնաբարության դեպքերը.Ըստ վիճակագրական տվյալների այն կազմում է 2 տոկոսը,ընդամենը 13 զոհ.արդյունքում կանայք կամ լռում են` անպատիժ թողնելով հանցագործներին,կամ էլ դիմում են ինքնասպանության:Հազվադեպ դեպքերում են նրանք բողոք են ներկայացնում դատարան: Պատահում է նաև,երբ կանայք ամուսնությունից հետո իրենց կողքին գտնում են  կարծես վերափոխված ամուսիների: 21-ամյա  Սյուզաննան,ով զոհ գնալով բռնությանը ամուսնացել է ոչ իր կամքով,պատմում է.

-Դեռ մեկ տարի չկա,ինչ ապրում եմ ամուսնուս հետ:Ժամանակի ընթացքում սկսեցի համակերպվել ու սիրել նրան:Սկզբում շատ սիրալիր էր ինձ հետ,ծաղիկներ էր նվիրում,ջերմ խոսքեր ասում,բայց 2 ամիս էլ չանցած` փոխեց վերաբերմունքն  իմ նկարմամբ:Մեկ- մեկ այնպես է ծեծում,որ մարմինս կապտուկներով է պատվում:Երբ հարևաններն հարցնում են,թե ինչ է եղել,ասում եմ,որ ընկել եմ կամ էլ գլուխս եմ խփել պատին:Շատ անգամ եմ ցանկացել հեռանալ տանից,բայց նա թույլ չի տվել,փոխարենը գրկել է,ասել,որ սիրում է  ինձ, ու ես ամեն ինչ մատնել եմ մոռացության :

Մեզ ինչ եղավ

                      

Փակում եմ աչքերս ու մի պահ տեսնում

 Սառը տաքություն մեր հոգիներում:

Թաղծոտ անձրևն է մեր սրտին տիրում,

Իսկ մենք գերի ենք,մենք չենք հասկանում:

Ես կույր աչքերով սեր էի որոնում,

Դու էլ այս խաղում հաղթել էիր ուզում,

Դե ասա հիմա,թե ով է շահում,

Միթե սիրո մեջ հաղթող են ընտրում:             

Սիրել չգիտեիր, ապա թե ինչու

Անզգույշ  լռությամբ աղմուկ բարձրացրիր,

Թե դու էլ ինձ պես  քո անցած սիրում

Սայթաքել ես և նոր սեր ես փնտրում:      

(Մի բան հաստատ է` չգտանք սփոփանք

 Եվ մեզ ինչ մնաց,եթե ոչ խաբկանք.

Հնչում են խոսքեր .սիրում եմ ես քեզ,

Այս ազնիվ սուտն է կապում մեզ անվերջ:

Այսօր միասին քայլում ենք կրկին,

Ջեռք ձեռքի տված ժպտում ամենքին,

Բայց ամեն անգամ սիրուց խոսելիս

Մեր հոգին ճչում,պայթում է ցավից:)                                                                                                                                                                                                     

<< Իմ միակ,սիրելի >> երգը

  

Հաճելի է,երբ ծննդյանդ օրը շրջապատված ես սիրելի մարդկանցով,որոնք ամեն կերպ փորձում են ուրախացնել քեզ:Բնական է,որ նրանցից նվերներ ես ակնկալում:Թեկուզ քիչ,բայց լինում են նաև դեպքեր,երբ հոբելյարն ինքն է նվեր մատուցում: Այսպես եղավ նաև Արամեի դեպքում: Իր ծննդյան օրը`հոկտեմբերի 10-ին,նա ներկայացրեց նոր երգ,տեսահոլովակ և ձայնասկավառակ: Շնորհանդեսը կայացավ <<Հենարանում>>: Երգը կոչվում է այսպես.<< Իմ միակ,սիրելի երգը >>:
Ռեժիսոր Հրանտ Մովսիսյանի խոսքով`այն հասուն ու գիտակցված սիրո մասին է:

-Երբ Արամեին հարցրեցի,թե հատկապես ովքեր են նրան սիրում,ասաց 16-ից 25 տարեկանները,ես հասկացա,որ դա շատ քիչ է,հարկավոր է մի տեսահոլովակ,որը կգրավի 16-ից 70 տարեկանների լսարանը:

Ըստ նրա` նախապատրաստական աշխատանքները տևել են մոտ 2.5 ամիս,որին մասնակցել է 35 հոգանոց խումբը,իսկ տեսահոլովակը նկարահանվել է 5 օրվա ընթացքում:Դրա հիմքում ընկած է մի կյանքի պատմություն,որից տպավորված է անգամ երգիչը:

-Երբ առաջին անգամ լսեցի,չէի պատկերացնում,թե ինչպես եմ երգելու:Դժվար երիտասարդ հասակում այս ամենը պատահեր ինչ-որ մեկի հետ,քանի որ այն մի ամբողջ կյանքի պատմություն է:

Հարցին,թե որքան է կազմել տեսահոլովակի բյուջեն, թե ռեժիսորը թե երգիչը չպատասխանեցին:Վերջնս միայն ասաց,որ իրենց կոմերցիոն նպատակներ չեն հետապնդել:

-Առաջին հերթին այն պատրաստեցինք մեզ համար`որպես լավ գործ,իսկ 2-րդ` որպեսզի ժողովուրը տեսնի մեր աշխատանքը :

Իսկ ռեժիսորը  պատմում է,որ նկարահանումներից հետո հրավիրել էին տարբեր տարիքի մարդկանց և ցուցադրել այն` ստուգելու,թե որքանով է այն հաջողվել և թե ինչ ազդեցություն կունենա:<<Ցուցադրությունից հետո մի պահ բոլորը լուռ էին,կարծես մտան մի կյանքի մեջ և դուրս եկան>>:

Եվ  վերջում խոսելով 2012թ.-ին Բաքվում անցկացվող Եվրատեսիլի մասին`Արամեն  ասաց,որ եղել են տարիներ, երբ մասնակցելու ցանկություն է ունեցել,բայց… <<Երգիչը երգչով,շնորհքը շնորհքով,ամեն դեպքում  նրան շատ մեծ աջակցություն է հարկավոր:Ես հայերի երգիչն եմ և գոհ եմ իմ կարգավիճակից,Եվրատեսիլը ինձ ոչինչ չէր տա,եթե տար,ապա միայն Հայստանին,բայց միայն հաղթանակի դեպքում,իսկ հերթական հորիզոնականներն իմաստ չունեն>>:

Նոյեմբերի 8-ին  տեղի կունենա երգչի մենահամերգը: Արամեն հանդես կգա նոր ձայնասկավառակի երգերով,ժողորդական երգերով և սիմֆոնիկ նվագախմբով:

Անհավանական

Քնած էի,երբ եկար:Անմիջապես վեր կացա:Դու իմ սպասվածի պես չարությամբ չէիր լցված,ընդհակառակը`ժպիտը օթևանել էր դեմքիդ,իսկ ես կոնֆետ գողացող երեխայի աչքերով լուռ նայւմ էի քեզ:Մոտեցար,սեղմեցիր ձեռքս ու ասացիր.

   -Արի ինձ հետ:

Չսպասեցիր պատասխանիս.  դարան մտած կատվի նման մենք դուրս եկանք:

  -Ուր ենք գնում:

  -Հիմա կիմանաս:

Ինձ տարար մի այգի,որը մթության մեջ լույսով  էր ողողված:Լուսինը բարևեց մեզ:Երբևէ դրախտում չեմ եղել,բայց ինձ թվաց,թե այն դրախտից էլ գեղեցիկ է:Ծառերն ու ծաղիկները կարծես մեզ էին սպասում,անգամ  օրորվում  ու երգում էին մեզ համար:

    Ինձ բարձրացրիր ծառը, հետո  նստեցիր կողքիս ու շոյելով վարսերս` ասացիր.

 -Սերս,արի էլ չկռվենք:

-Ես չէի ուզում,քո անուշադրությունը ստիպեց ինձ չմտացված քայլեր անել ու …

 -Սսս,էլ մի խոսիր,միայն ասա,որ սիրում ես ինձ:

 -Սիրում եմ քեզ:

 -Ասա,որ միշտ կողքիս կլինես:

 -Կողքիդ կլինեմ:

-Ու միշտ էսպես իմ գրկում:

 -Հա,միշտ էլ քո գրկում գժուկս :

Չգիտեմ ինչու երկու կաթիլ արցունք ընկավ շուրթերիս, բայց դու չտեսար,որովհետև թղթի վրա ինչ-որ բան էիր գրում:

 -Դա  ինչ է:

  -Բանաստեղծություն,զարմացար,ճիշտ է ես քո պես լավ չեմ գրում,բայց ուզում եմ,որ անպայման լսես,այն նվիրում եմ քեզ:

   -Սիրտս գտել է իր տիրոջը.

     Չէ,չէ նա ստրուկ չէ ու ոչ էլ գերի

     Պարզապես անունը քո շատ է սիրում

     Ու խանդում է,երբ կողքին չես լինում:

Դա ինձ համար չափազանց լավն էր:Միշտ ես էի քեզ համար ոտանավորներ գրում ու մտածում,որ ինձ հաճոյանալու համար ես սոսկ ասում,որս լավն են,իսկ այսօր…Ինձ շատ դուր եկավ,մանավանդ, որ դու էիր գրել:Փարվեցի քո պարանոցին:Անվերջ կմնայի քո գրկում,բայց…

    - Շատ ուշ է,պիտի գնամ:

 -Չէ մնա,միասին դիմավորենք լուսաբացը,առավոտյան քեզ տուն կտանեմ,ոչ ոք չի նկատի:

     Ասղերը գնացին,լուսինն էլ գնաց,իսկ մենք մնացինք:Արևը,զարդարված օրիորդի պես,ճեմելով դուրս եկավ իր երկրպագու-ամպերի ետևից:Ես առաջինը նրան տեսա,որովհետև դու էլ կողքիս չէիր:Փակեցի պատուհանը ու մտածեցի.<<Ինչ լավ է երազում երազելը>>:

Ինչպես կազմակերպել ուսանողական ժամանցը

              

Թատրոն,կինո,պիցերիա,բուֆետ, թե պարզապես զբոսայգի.որն է  ամենից հարմար տարբերակը ուսանողների ժամանցի համար: Կարծիքները տարբեր են,բայց բոլորն էլ առնչվում են գումարի հետ: Առանց այն էլ վճարովի համակարգում սովորող ուսանողների ամենամյա վարձը,գրքերին հատկացվող գումարը լուրջ ծախսեր է պահանջում,իսկ անվճար համակարգում սովորող ուսանողներին հատկացվող ամենամսյա կրթաթոշակը չի էլ բավականացնում անգամ լուծելու ամենաչնչին թվացող խնդիրները:

-Այնքան էլ հաճախակի չենք հավաքվում ընկերներով `ամիսը 2 կամ էլ 3 անգամ,այն էլ`դասերից փախչելով,որովհետև մեզանից շատերը մարզից են ու տրանսպորտի հետ կապված խնդիրներ ունեն: Յուրաքանչյուրս նախատեսում ենք 5000դրամ,-ասում է 2-րդ կուրսի ուսանող Սուրենը:

Համալսարանում գրեթե միշտ կարելի է հանդիպել պատերին փակցված հայտարարությունների,որոնք տեղեկացնում են մոտակա ժամանակում նախանշված համերգների,միջոցառումների մասին: Ուսանողներից շատերը,իրենց համարելով զվարճանքի սիրահար,նախընտրում են այլ վայրեր հաճախել,բայց պետք չէ կարծել,թե ուսանողները անտեսում են հոգևոր-մշակութային կյանքը:Ուսանողուհի Նազելին ասում է.

-Սիրում եմ գնալ ամեն տեղ` թատրոն,կինո, պատկերասրահներ: Ամենաքիչը ծախսում եմ 2000դրամ:

Կան ուսանողներ, որոնք երբեք չեն մասնակցում ուսանողական հավաքներին:Պատճառը կրկին գումարն է:18ամյա Աննան ասում է.

-Դասերից հետո աշխատում եմ,որպեսզի օգնեմ ծնողներիս վճարելու ուսմանս վարձը:Երբեք չեմ կարղանում ժամանակ անցկացնել կուրսեցիներիս հետ,թեպետ շատ կուզենայի:

Յուրաքնչյուր համալսարանում գործում է ուսխորհուրդ,որը,բաց չթողնելով ոչ մի տոնական առիթ,կազմակերպում է միջոցառումներ,որոնց անվճար կարող են մասնակցել բոլոր ուսանողները:Սա ևս միջոց է ժամանցի համար:Բայց նրանք հիմնականում նախընտրում են միասին հավաքվել ու սեփական միջոցներով գնալ որևէ տեղ` նախատեսելով միջինը 2000ից -3000դրամ: Նման ժամանցներն օգնում են նրանց ինքնահաստատվելու,ավելի լավ ճանաչելու ու հաճելի օր անցկացնելու: Բայց ոչ բոլորն են կարողանում իրենց թույլ տալ նման<< ճոխություններ>>,փոխարենը նրանց արդեն հարազատ են Օպերայի հարակից տարածքը,Կասկադը և Հանրապետության հրապարակը: